De criminaliteit onder jongeren neemt af, constateert minister Sander Dekker (Rechtsbescherming, VVD) in de Aanpak Jeugdcriminaliteit. Het aantal jongeren dat echter opnieuw de fout in gaat neemt toe. Dat blijkt uit onderzoek van het WODC. Meer dan een op de drie jongeren gaat binnen twee jaar opnieuw de fout in. ”Dat is teveel’’, schreef Dekker deze zomer in een brief aan de Tweede Kamer. Om dat probleem aan te pakken, gaat het huidige jeugdstrafrecht op de schop.

Momenteel zijn er zeven jeugdinrichtingen met in totaal plek voor 753 jeugddelinquenten. Door het afnemen van de criminaliteit wil de minister dat aantal plekken terugbrengen tot 573. Dekker vindt daarnaast dat er meer maatwerk nodig is. Nu belanden alle jongeren, zowel met een lange of korte straf of met zware of lichte problemen, op dezelfde locatie.  ”De helft van de jongeren in voorlopige hechtenis staat bijvoorbeeld binnen een maand weer buiten’’, staat in de Aanpak Jeugdcriminaliteit. Voor hen moeten er kleinschalige voorzieningen komen met de mogelijkheid om overdag naar school of werk kunnen.

In Amsterdam is al zo’n voorziening en in Rotterdam, Den Haag, en de regio’s Noord en Zuid komen er nog vier bij. Om deze instellingen komt geen hoog hek, maar er is wel intensief toezicht, begeleiding en beveiliging. In deze voorzieningen is plek voor tenminste acht jongeren.

Sluiting Het Keerpunt en Het Poortje Juvaid

Momenteel zijn er drie Rijks Justitiële Inrichtingen en vier particuliere jeugdinrichtingen. Van deze laatste groep, wordt de inrichting Het Keerpunt in Cadier en Keer in 2020 en Het Poortje Juvaid in Veenhuizen in 2021 gesloten. De inrichting in Sassenheim verhuist naar nieuwbouw. De overige inrichtingen worden omgebouwd tot een specialistische voorziening. Hier krijgen jongeren intensieve zorg en er is een hoge mate van beveiliging. Personeel wordt extra opgeleid om nog beter te kunnen gaan met jongeren met complexere problemen en langere straffen die hier terecht komen. De Tweede Kamer heeft eerder deze maand ingestemd met het plan.

De medewerkers van de jeugdinrichtingen staan ‘niet onwelwillend’ tegenover de hervorming, zegt Maaike van der Aar van FNV. “Maar het gaat om de manier waaróp het is geregeld. De instellingen moeten dicht, maar hoe dat wordt geregeld is totaal onduidelijk.’’ En dat zorgt voor onrust. “De minister heeft met dit plan een bommetje gedropt’’, zegt ze. Werknemers vertrekken omdat ze geen toekomst meer zien. “Daardoor krijgen ze de roosters niet meer rond en worden uiteindelijk de groepen minder veilig’’, zegt Van der Aar. De FNV heeft daar meerdere signalen over ontvangen van verontruste medewerkers. “Je kunt niet zomaar zeggen; ‘deze instellingen gaan dicht’ en vervolgens niets regelen. Dit leidt tot onacceptabele situaties.’’

In een reactie zegt Via Jeugd, eigenaar van Het Keerpunt, dat er inderdaad al een aantal medewerkers zijn vertrokken, maar dat de veiligheid niet in het geding is. “Ook hebben we op dit moment geen probleem om het rooster gevuld te krijgen’’, zegt bestuurssecretaris Menno Alkemade.

‘Werknemers gefrustreerd weg’

De FNV vreest daarnaast dat werknemers gefrustreerd de sector zullen verlaten. “En dat draagt niet bij aan het behoud van expertise maar ook niet aan de sector in zijn geheel’’, zegt Van der Aar. “We hebben in de jeugdzorg een enorm arbeidsmarktprobleem.’’

In de brief van Dekker staat dat een deel van de huidige medewerkers straks aan de slag kan bij een van de kleinschalige voorzieningen. “Daarnaast is de vraag naar pedagogisch en zorgopgeleide medewerkers op de arbeidsmarkt groot. Hierdoor hebben de medewerkers van de JJI’s relatief veel kansen op de arbeidsmarkt.’’

De Provincie Limburg is ‘zeer teleurgesteld’ over het besluit om de jeugdgevangenis in Cadier en Keer te sluiten. “De ruime kennis en ervaring op het gebied van jeugddetentie hier in de regio is van grote toegevoegde waarde voor de veiligheid van heel Nederland’’, stelde gedeputeerde Joost van den Akker eerder dit jaar. “Wij roepen de minister op om in lijn met het regeerakkoord de jeugdgevangenissen in de regio, waaronder het Keerpunt, te behouden.’’

Provincie bezorgd over verlies aan banen

De provincie Limburg maakt zich eveneens zorgen over de ruim honderd medewerkers die hun baan dreigen te verliezen. In Limburg zullen de medewerkers meer moeite hebben om nieuwe banen te vinden dan in de Randstad, omdat daar de krapte op de arbeidsmarkt groter is, schrijft Van den Akker. Daarnaast vraagt hij zich af of de inschatting van minister Dekker er in de toekomst minder opvangplekken nodig zijn, juist is. “Er is immers bij het Keerpunt op dit moment sprake van volledige bezetting.’’

De SP is ook bezorgd over de sluiting van de twee jeugdgevangenissen. En dan vooral over de manier waarop. “Het gebeurt op zo’n korte termijn en zo lomp’’, zegt SP-kamerlid Michiel van Nispen. "Dat kan helemaal niet. De eerste moet op 1 januari al dicht.’’ De SP diende daarom eerder deze maand een motie in om eerst een kleinschalige voorziening te openen en dan pas de huidige twee gevangenissen te sluiten. Die motie werd verworpen. Van Nispen vreest dat door de snelle sluiting expertise verloren zal gaan. “Het risico is groot dat deze mensen snel een andere baan zoeken. Dat kunnen we niet hebben, want therapeuten die goed kunnen omgaan met lastige jongeren hebben we hard nodig.’’

GroenLinks en SP: Dit is een bezuinigingsmaatregel

Maar niet alleen het personeel is de dupe van de sluiting, vinden zowel GroenLinks als de SP.  Ook voor de jongeren levert de omvorming geen verbetering op. “Juist om de recidive te voorkomen en om de jongeren goed te behandelen, is het belangrijk dat zij dichtbij hun eigen omgeving worden gedetineerd’’, zegt Tweede Kamerlid Niels van den Berge (GroenLinks). In de buurt van de eigen ggz, gemeente en andere hulpverleners, maar ook dichtbij hun familie. “Nu al is het voor sommige ouders lastig om hun kind op te zoeken, omdat ze het bijvoorbeeld weinig geld hebben, maar als ze straks nog verder moeten reizen wordt dat helemaal lastig’’, zegt Van den Berge. “Lelystad is dan het dichtste bij voor jongeren uit Noord-Nederland en Breda voor jongeren uit het zuiden.’’

En juist het contact met de omgeving onderhouden is belangrijk om straks weer te kunnen integreren, benadrukt ook de SP. Er komt een kleinschalige jeugdvoorziening in Zuid-Nederland, beloofde minister Dekker. “Maar wanneer zal die gerealiseerd zijn?’’ vraagt Van Nispen zich af. “Dat lukt nooit voor 1 januari dus dan valt er een gat. Daarnaast is die kleinschalige voorziening niet voor alle delinquente jongeren geschikt. Dan is het alternatief bijvoorbeeld Breda en dat is ver reizen voor iemand uit Limburg. Dit besluit is vooral genomen om geld te bezuinigen, niet om jongeren te ondersteunen.’’ Ook Van den Berge uit dat verwijt. “Het is een bezuinigingsmaatregel.’’

Hoeveel besparing de sluiting van de twee jeugdgevangenissen precies oplevert, staat niet in de Aanpak. Wel staat er; ‘De besparing die dit oplevert maakt het mogelijk om te investeren in meer maatwerk zowel op lokaal als op landelijk niveau.’ Komend jaar wordt er 3 miljoen euro geïnvesteerd in de aanpak. Dat bedrag loopt op naar 17,2 miljoen euro per jaar vanaf 2024.

Via Jeugd eigenaar van Het Keerpunt is eveneens bezorgd over de korte termijn. “Er rest ons nog een kleine drie maanden’’, zegt bestuurssecretaris Menno Alkemade. “Normaal gesproken heb je anderhalf jaar nodig om een proces als dit te kunnen afronden. Wij vinden het zorgelijk dat we in een heel snel tempo er voor moeten zorgen dat de hier geplaatste jongeren een goede overplaatsing krijgen en dat ons personeel weet waar het aan toe is.’’

Het Poortje Juvaid wilde niet reageren. “We zijn de laatste tijd zoveel in het nieuws geweest, en de sluiting gaat toch door’’, zegt een woordvoerder. “Wij willen ons voor nu gewoon concentreren op ons werk.’’

© Nationale Zorggids / Marjolein Kooyman